Van den Vos reynaerde
Lulofs
H1 Achtergronden van het Reynaert verhaal
1.1 Algemene achtergronden
Van den vos Reynaerde is een middennederlands dierenepos van 3469 versregels. Waarschijnlijk is Van den vos Reynaerde (Reinaert I) eind 13de eeuw geschreven door Willem die zich in de eerste regel van het verhaal ook voorstelt met 'Willem die madocke makede'. Van den vos Reynaerde wordt ook wel Reinaert I genoemd ter onderscheiding van Reynaerts historie, die ook wel Reinaert II wordt genoemd. Reynaerts historie bestaat uit een bewerking van Reinaert I en een zelfstandig vervolg, en is eind 14de eeuw geschreven (1). Een bewerking is een veranderde weergave van het oorspronkelijke verhaal. Bij de bewerking is meestal een andere schrijver de schrijver dan de oorspronkelijke schrijver van het oorspronkelijke verhaal.
Zoals al eerder gezegd is is Van den vos Reynaerde een dierenepos. Voordat we het begrip dierenepos verder toelichten, moeten we eerst gaan kijken naar het bredere begrip 'het dierenverhaal'. Het dierenverhaal heeft als hoofdkarakters van het boek dieren in plaats van, het meest gebruikelijke, de mensen. Deze dieren hebben vaak een betekenis. Veel gedragingen van dieren vertonen gelijkenissen ten opzichte van menselijke gedragingen. De menselijke deugden en ondeugden vinden hun weerspiegeling in de raseigenschappen van bepaalde diersoorten. Een vos is bijvoorbeeld listig en sluw, dus met de vos kan een listig persoon worden uitgebeeld.
Door middel van het dierenverhaal kunnen we het menselijk handelen analyseren. In het dierenverhaal kunnen we weer meerdere soorten onderscheiden zoals de dierenfabel en het dierenepos. Het dierenfabel heeft een meer opvoedende of hekelende bedoeling voor de mensenmaatschappij. Het woord epos is gebruikelijk voor een groot verhaal over menselijke en bovenmenselijke heldendaden (2). Het dierenepos kende haar groei in de 12de en 13de eeuw, en was breder van opzet en meer satirisch dan zijn voorloper de dierenfabel.
1.2 De herkomst van het Reynaert verhaal
Van den vos Reynaerde is een klassiek werk uit onze literatuur. Het handschrift is door F.D.Gräter in Comburg (Zuid-Duitsland) ontdekt. F.D.Gräter gaf het verhaal in 1812 uit, maar Gräter had het verhaal aangepast en gemoderniseerd. Het was een middeleeuwse proza bewerking geworden (3). Later werden er nog meer versies en fragmenten van het Reynaert verhaal ontdekt.
Sinds 1806 ontstonden er door allerlei Reynaert onderzoekers vele bewerkingen van het Reynaert verhaal, iedere onderzoeker gaf aan de verschillende facetten van het verhaal dan ook zijn eigen interpretaties.
Jacob Grimm maakte in 1834 zijn bewerking van Van den vos Reynaerde genaamd Reinhart Fuchs. Hij was de eerste die zich serieus bezighield in zijn inleiding over waar het oorspronkelijke verhaal vandaan zou komen. Hij beweerde dat het dierenepos was ontstaan uit de Germaanse volkspoëzie. Het zou toen mondeling zijn overgeleverd en met de Franken meegekomen naar Noord-Frankrijk. Daar zou de tekst in verschillende takken van Roman de Renard zijn vastgelegd (4).
Roman de Renart is een verzameling Franse vosseverhalen. Het is in de 12de eeuw door Perrout de Saint Cloude geschreven. Het eerste verhaal van Roman de Renart heet 'Le Plaid' (de rechtszitting) en komt voor grote delen overeen met van den vos Reynaerde (5).
Deze visie van Grimm was voor een lange tijd de heersende opvatting. Men gaat er nu ook vanuit dat het Reynaert verhaal is gebaseerd op het eerste van de achtentwintig verhalen van Roman de Renart.
Maar deze visie werd juist weer bestreden door Lucien Foulet. Hij stelde dat het dierenepos het werk was van schrijvers die hun bronnen hadden in de schriftelijk overgeleverde Latijnse teksten die teruggingen tot in de klassieke oudheid. Deze teksten waren door geleerde latijn schrijvende auteurs in de Middeleeuwen bewaard en naverteld. Het volk waardeerde de verhalen waardoor ze bleven bestaan . De namen uit het verhaal waren gewone veel voorkomende namen die door niemand begrepen werden (6).
Sindsdien is het een strijd geweest of het verhaal autochtoon was of een erfenis uit de klassieke oudheid.
Nu gaat men er algemeen vanuit dat het werk teruggaat op beiden. De bronnen van deze dichtsoort zijn de overgeleverde Latijnse fabels uit de klassieke oudheid, die in de middeleeuwen als antiek erfgoed in de Latijnse vertalingen van Avianus en Phaedrus verspreid waren, en de dierensproken, die in alle Europese landen, ook in de Germaanse gebieden, onder het volk mondgemeen waren, zoals Roman de Renart (7).
H2 Samenvatting
2.1 Van den vos Reynaerde (ed. F. Lulofs)
Het hinderde Willem, die madoc schreef, erg dat Aernout het verhaal over Reynaert niet in de volkstaal heeft voltooid. Na Franse boeken te hebben geraadpleegd is Willem begonnen om het boek in het Diets te schrijven. Hij verzoekt de onbeschaafde mensen hem niet te bekritiseren en niet voor onwaar te verklaren, waar ze zelf geen verstand van hebben. Hij doet het op verzoek van een hoofse dame. (Dit is een stuk commentaar voor het echte verhaal)
Het is op een Pinksterdag en Nobel (de leeuw),koning van het rijk der dieren, houdt hofdag. Alle dieren verschenen uitgezonderd Reynaert (de vos), hij had erg veel dingen op zijn geweten waarover de andere dieren hun beklaag deden. Ysegrijn (de wolf) was eerste die zijn beklag deed, hij beschuldigde Reynaert dat die zijn vrouw Herwsint had verkracht en daarna had Reynaert over zijn kinderen gepist. Daarna klaagde Cortoys (het hondje) dat Reynaert tijdens een koude winter zijn enige worst gestolen had. Tybeert (de kater) zei dat die worst door Cortoys van hem gestolen was. Daarna vertelde Pancer (de bever) hoe Reynaert Cuwaerde tot kapelaan (hulppriester) zou opleiden, maar Reynaert nam Cuwaerde in zijn bek en Pancer had Cuwaerde nog net kunnen redden.
Toen Ysegrijn erop aandrong Reynaert ter dood te brengen kwam Grimbert de das naar voren (Reynaert was zijn oom) en hield een pleidooi. Ysegrijn had volgens hem ook veel foute dingen gedaan en Reynaert was volgens hem kluizenaar geworden. Terwijl Grimbert zijn pleidooi hield naderde een groep met de dode kip Coppe. Cantecleer vertelde hoe schandelijk hij door Reynaert was bedrogen. Reynaert had een list bedacht om zo zijn kinderen op te kunnen eten. Nu had Cantecleer door Reynaert nog maar vier van zijn vijftien kinderen over.
Na deze aanklachten besloot de koning Nobel de vos Reynaert voor het hof te dagen. Er werd een begrafenis voor Coppe gehouden. Bruun de beer werd dagvaardiger en moest Reynaert gaan halen op zijn kasteel. Nobel waarschuwde Bruun voor Reynaerts listige streken, en Bruun vertrok. Aangekomen bij het kasteel riep Bruun Reynaert en na een tijdje gaf de vos gehoor. Reynaert zei dat hij niet mee kon, omdat hij veel te veel honing had gegeten. Hij had berouw en at geen vlees meer maar honing. Reynaert zei dat er nog heel veel van die honing was, waar de beer natuurlijk onmiddellijk voor viel. Bruun wilde vervolgens ook van die honing eten en Reynaert liet hem dus zien waar die honing lag. De honing lag volgens Reynaert op het erf van de timmerman Lamfroit in een door wiggen gespleten eik. Ze gingen dus naar het erf van de timmerman en Reynaert zei tegen Bruun dat hij matig moest zijn, maar daar gaf de beer weinig gehoor aan en hij stak zijn hele hoofd en zijn voorpoten in de gespleten boom. Vervolgens verwijderde Reynaert de wiggen en zat de beer klem. Toen ontdekte Lamfroit de beer en haalde alle dorpelingen erbij en ze begonnen de beer af te tuigen. Bruun kon zich met veel getrek los krijgen, waarbij hij het nodige vel verloor. Lamfroit gaf Bruun daarna zo'n harde klap met een bijl dat de Beer met een geweldige sprong vijf vrouwen de rivier in gooide, waaronder de vrouw van de koster. Deze vrouwen moesten worden gered en hierdoor kon de beer zwemmend ontkomen. Vervolgens kroop de beer terug naar het hof.
Tybeert de kater was de tweede die de vos moest gaan halen. Tybeert was veel minder sterk dan de beer, maar hij moest het meer van zijn slimheid hebben. Toen Tybeert bij de vos was aangekomen stelde de vos voor om de volgende dag pas te vertrekken, omdat het al donker begon te worden. Hier had de kater niet direct moeite mee, als de vos maar voor een goed avondmaal zorgde. In de schuur van de pastoor zouden veel muizen zijn die de kater lekker vond. Dus besloten ze naar de schuur toe te gaan. Reynaert liet de muis als eerst naar binnen gaan, maar achter het gat in de schuur zat een val die door de zoon van de pastoor was gemaakt. Tybeert kwam in een strik en maakte zo'n lawaai dat de bewoners van het huis wakker werden en de kat te lijf gingen. Tybeert wist te ontkomen aan de dood door de pastoor zijn geslachtsdelen te verwonden. En de kater ging vervolgens verwond terug naar de koning.
Alleen Grimbert, die vertrouwen in Reynaert had, was nu nog bereid om de vos te gaan halen. En het lukte hem om Reynaert, die afscheid van vrouw en kinderen nam, mee naar het hof te krijgen. Tijdens de reis biechtte Reynaert zijn gemene streken op en toonde berouw. Grimbert sloeg Reynaert onderweg nog met een tak als beboeting. Toen Grimbert en Reynaert langs een klooster met veel kippen kwamen had Grimbert nog de grootste moeite om Reynaert van een nieuwe slechte daad af te houden.
Toen Reynaert bij het hof was aangekomen deden nog vele dieren hun beklag. Reynaert vertelde de koning nog dat er geen trouwere dieren waren dan vossen. Maar dat mocht voor de vos niet baten, omdat hij toch tot de galg werd veroordeeld. Reynaert beste vrienden en familieleden wilden de terechtstelling niet zien en vertrokken. De galg werd door Ysegrijn Bruun en Tybeert in gereedheid gebracht.
Toen werd door Reynaert een biecht gehouden waarbij hij zichzelf beklaagde. En Reynaert ging de koning vertellen over een aanslag, die Bruun Ysegrijn en Tybeert op de koning beraamd zouden hebben. De aanslag moest worden betaald volgens Reynaert van een schat van koning Hermelike die Reynaerts vader had gevonden. Maar hier had Reynaert een stokje voor gestoken door de schat ergens anders te begraven.
De koning wilde meer weten over de schat. Reynaert vertelde waar de schat zou zijn begraven en de koning schold Reynaert zijn straf kwijt. Ysegrijn en Bruun werden gevangen genomen.
Reynaert wilde boeten voor zijn daden en wilde daarom naar Rome gaan. Als hij terug kwam zou hij met de koning Nobel naar de schat gaan. Hij zou de huid van Bruun gebruiken als pelgrimstas. Cuwaerde en Belijn zouden met hem mee gaan.
De volgende dag gingen Cuwaerde en Belijn mee naar Reynaert zijn Kasteel. Reynaert lokte Cuwaerde mee naar binnen en at hem op. Tegen Belijn, die buiten had staan wachten, vertelde Reynaert dat hij hem een brief voor de koning zou meegeven. Reynaert deed de kop van Cuwaerde in de pelgrimstas en zei tegen Belijn dat in de tas de brief zat die hij naar de koning moest brengen. Hij zei tegen Belijn dat hij alvast moest gaan en dat Cuwaerde hem na een tijdje zou volgen.
Toen belijn bij de koning kwam en ze er achter kwamen hoe het werkelijk in elkaar zat, werd de koning ontzettend kwaad en verklaarde Reynaert, die met vrouw en kinderen was gevlucht, en Belijn vogelvrij.
|
Stuur ze dan naar
verslagen@internetcollege.nl